Έθιμα - Ιανουάριος

  Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ

 

    31 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ – 1  ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

    ΤΑ  ΚΑΛΑΝΤΑ  ΤΗΣ  ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Στις  30  Δεκεμβρίου  οι  νοικοκυρές  έκαναν  τις  βασιλόπιτες , που  ήταν  από  ψωμί  λίγο  γλυκό  και  πολλές  φορές  είχε  μέσα  ή   και   από   πάνω  καρύδια  και  αμύγδαλα , και  μέσα   βάζανε  ένα  νόμισμα.

Τη   βασιλόπιτα  την  κόβανε  το  βράδυ  μόλις   άλλαζε  ο  χρόνος .

Αυτό  ήταν  και   κάτι σαν  γλυκό  για  τα  παιδιά , μιας  και  τα  γλυκά  παλιότερα   ήταν  ελάχιστα.

Το  μεσημέρι  τις  31  Δεκεμβρίου  τα  παιδιά  πήγαιναν  στα  χωράφια, συνήθως  στο «Χειμαδιό»  και  έκοβαν  κλαδιά  από  ελιά  για  τα   « Κώλεντα ».

Το  βράδυ  τις  ίδιας  ημέρας  ο  πατέρας  έπαιρνε  ένα  φύλο  από  το  κλαδί  της  ελιάς και  το  σάλιωνε , μετά  το  έβαζε  πάνω  στα  αναμμένα  κάρβουνα  στο  τζάκι,  και  αν το  φύλο  αναπηδούσε  ψιλά  τότε  αυτός  είχε  ζωή  μπροστά  του.

Έπειτα  το  ίδιο  έκαναν  όλοι  στην  οικογένεια , με  τη σειρά.

 Παρέες  παιδιών (συνήθως  παιδιά  της  γειτονιάς ) σηκωνόταν  νωρίς  το  πρωί  και γυρνούσαν  στα  σπίτια  γνωστών  και  συγγενών  και  έψαλαν  τα  κάλαντα :

« Αρχιμηνιά  κι ’ αρχή  χρονιά………….»  ή  το 

«Βασίλειος ο θαυμαστός όπου ναι παρουσία

γράφει με πνεύμα άγιων τα ιερά βιβλία

γράφει με πνεύμα άγιων αμαρτωλός να σώσει

το γένος των χριστιανών να το ελευθερώσει.

Αυτός είναι ο Βασίλειος ο Μέγας Ιεράρχης

που δια τους Έλληνες εστάθει πολεμάρχης .

Ιούλιε παράνομε και μέγα παραβάτη

σου μίλησα δια φιλία και στείλε με και μένα .

Ψωμί , φαΐ αιρετικό που βρίσκομαι στα ξένα

και τόσο ζώο που μ’ έκανες κι μ’ έστειλες κριθάρι

μα θα σου  στείλω κι εγώ σπαθί με το κοντάρι .

πολλά είναι τα χαιρετίσματα να παν και να γυρίσουν .

να κάψουν την Καισάρεια και να την αφανίσουν

εάν τα’ άκουσε ο Βασίλειος μαζεύει το λαό του

 αρχιερείς και ιερείς και τους υπηκόους του

και πήγαν προς την Παναγιά να κάνουν Λιτανεία

και φεύγει ο Βασίλειος με τα μεγάλης βίας

και του πατά μια κονταριά μες εις την καρδιά του.

Βρε δέξου εσύ το χάρισμα

δέξου κι εσύ με βία

Αυτός είναι ο Βασίλειος από την Καισαρεία . »  

Φυσικά   κρατούσαν  όλοι  φανάρια  για  να  βλέπουν , μιας  και  ήταν  ακόμη  νύχτα  και  θαμπός  ο  ουρανός.

Οι  νοικοκυρές  τους  άνοιγαν  και  τους  έδιναν  ξυλοκέρατα , καρύδια  και  κλικούδια , μιας  και  τα  χρήματα  ήταν  ελάχιστα  ή  δεν  υπήρχαν.

Μετά  το  ξημέρωμα , τις  πρώτες  πρωινές  ώρες   τις  1  Ιανουαρίου , πάλι  μαζευόταν οι  παρέες  των  παιδιών  και   έλεγαν  τα  «Κώλεντα » , δηλαδή  έπαιρναν  από  ένα  κλαδί  ελιάς  και  μ’ αυτό  χτυπούσαν  τις  πόρτες  και  τραγουδούσαν :

 « Σήκω  κυρά  μου  κι ’ άνοιξε

  την  πόρτα  την  κερένια.

Δυο  λόγια  έχω  να  σου  πω

γλυκά  και  ζαχαρένια.

Το  καλαθάκι’ μ  θέλει  αυγά                                 

η  τσέπη  μου  καρύδια.

Και  το  παλιό  μαντίλι  μου

πεντέξι  μεταλίκια».

Και  όταν  δεν  τους  άνοιγαν , τραγουδούσαν :

« Κώλεντα  μώλεντα

τρεις  χιλιάδες  πρόβατα

κι ’ άλλα  τόσα  γίδια.

Δώμ ’ κυρά μ’ καρύδια

Να  μη  σι  σπάσου  τα  κιραμίδια

δώμ ’ κι  ένα  κλίκ’

να  μη  σι   σπάσου  ντ’ μύτ».               

Μετά πήγαιναν στην εκκλησία, βάζοντας στην τσέπη τους κι ένα ρόδι.                                   Το ρόδι αυτό το σπάζανε μέσα στην αυλή του σπιτιού τους, μόλις γύριζαν από την εκκλησία, και έλεγαν την ευχή : «Όσα σπυριά έχει το ρόδι, τόσα καλά να’ χει το σπίτι».

Σήμερα  συνεχίζουν  τα  παιδιά  να  λένε  τα  κάλαντα  της  πρωτοχρονιάς , μόνα  τους  δυστυχώς  πολλές  φορές  ή  και  σε  παρέες , και   όπως  είναι  φυσικό  οι  νοικοκυρές τους  δίνουν   χρήματα  και  τους  κερνούν  κάποιο   γλυκό.

Αλλά   σπανίως  έως  και  καθόλου  θα  μπορούσα  να  πω , δεν  τραγουδούν  τα  

« Κώλεντα »,  τουλάχιστον   από  προσωπικής   εμπειρίας   έχω  να  ακούσω  τα «Κώλεντα»  πάρα  πολλά  χρόνια.

Η  δε   βασιλόπιτα  πλέων  έχει   αντικατασταθεί  από  τσουρέκι  ή  είναι  ένα  μοσχομυριστό  κέικ , προς  τιμήν  της  προόδου  και  της  ευκολίας  των  νοικοκυρών.

Έτσι  στο  βραδινό  τραπέζι  μετά  την είσοδο  του  νέου  χρόνου , ο  πατέρας  παίρνει  βασιλόπιτα  και  τη  στριφογυρίζει  για  να  φέρει  τύχη  η  νέα  χρονιά   και  μετά  την  κόβει σε  κομματάκια .  Ένα  για  το  Χριστό , την  Παναγία , το  σπίτι  και  μετά  όλοι  οι  οικογένεια  με  τη  σειρά.

Όποιος  βρίσκει  το  «φλουρί»  είναι  τυχερός  για  όλο  τη  xρονιά , και  φυσικά  το κρατούσε  και  όλη  τη   χρονιά .     

Το  δε  κάψιμο  του   φύλλου  της  ελιάς , όπως  είναι  φυσικό  έχει   εξαλειφθεί   τελείως , μιας  και  το  τζάκι   σήμερα  είναι  κάτι  το  καλλωπιστικό  στα  σπίτια  μας  και  όχι  για  να  μας   προσφέρει  τη  ζεστασιά  του. 

 7  ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

 ΘΕΟΦΑΝΙΑ  «ΦΩΤΑ»

Την  ημέρα  αυτή  οι  μανάδες  δεν  άφηναν  τα  παιδιά  τους , αλλά  και  τους  μεγάλους να  φάνε  οτιδήποτε  μέχρι  να  περάσει  ο  παπάς  από  το  σπίτι  να  τους  «φωτίσει» , δηλαδή  να  τους  ραντίσει  και  να  τους  αγιάσει  το   σπίτι  και  τα  λουκάνικα  με  τον  αγιασμό ,ο  παπάς  έτσι  περνούσε  και  περνάει  από  κάθε  σπίτι  του  χωριού  και  με  το  σταυρό   και  το  βασιλικό  ραίνει  και  ευλογεί  τα  σπίτια. Φυσικά  μετά  τη  Θεία  λειτουργία .

Τα  παιδιά  που  τον  συνόδευαν  είχαν   μια  σακούλα  για  λουκάνικα που  τους  έδιναν  οι  νοικοκυρές  και  ένα  «μπακράτσι»  με  τον  Αγιασμό , στο  οποίο  οποίοι  ήθελαν  έριχναν  μέσα  χρήματα .

Με  το  πέρας  της  Θείας  λειτουργίας  όταν  έβγαινε  ο  κόσμος  έξω , πήγαινε  στην πλατεία  της  εκκλησίας  όπου  υπήρχαν  τότε  πολλοί  θάμνοι  από   πουρνάρια  και  τα βάζανε  φωτιά  για  να  « πρατσαλίσουν » , δηλαδή  να  σκάσουν μιας  και  ήταν  χλωρά  τα  φύλλα  τους.

Και  αυτό  γινόταν  για  να  φοβηθούν  οι   καλικάντζαροι , και  να  φύγουν.